Cztery pory roku na śląskich stołach

Śląskie posiłki zawsze dostosowywano do pory roku. Wiosenne potrawy były skromne – kończyły się zapasy w spiżarniach, a jednocześnie rozpoczynał się okres postu, dawniej rygorystycznie przestrzeganego na Śląsku. Na stołach dominowały zupy, polewki, bryje (zupy z suszonych owoców), kluski i inne postne dania. Wyjątkiem było święto Marzanny, które obchodzono z odpowiednim jadłospisem. Serwowano wtedy „zieloną zupę”, przygotowaną z młodych liści szczawiu, mleczka, podagrycznika, pokrzywy, krwawnika i lebiodki, podawaną z jajkami. Wierzono, że zupa ta nie tylko wzmacnia, ale także odpędza złe moce. Inną postną potrawą była wodzionka, symbol śląskiej biedy, która w czasie przednówka bywała jedynym daniem, często spożywanym na śniadanie, a niekiedy przez cały dzień. Mimo prostoty, postne potrawy były smaczne, bo przyrządzano je z dużym kunsztem.

Śląskie gospodynie już od wiosny gromadziły zapasy ziół i owoców, zbierając listki poziomek, malin, jeżyn, kwiaty dzikiego bzu, dziurawca, lipy, owoce głogu i kwiaty wrzosu. Suszyły je i przechowywały w lnianych woreczkach na strychu, aby jesienią i zimą móc pić herbaty ziołowe. W okresie międzywojennym naturalną kawę oraz herbatę, początkowo traktowaną jako lek na żołądek, zaczęto spożywać częściej, zastępując nimi tradycyjną kawę zbożową.

Latem na stołach gościły młode ziemniaki z masłem i koperkiem, popijane kwaśnym mlekiem. Popularne były także kotlety z kalafiora, faszerowana kapusta, buchty (kluski drożdżowe na parze) z jagodami lub śliwkami, duszona kalarepa oraz młode ziemniaki z leśnymi grzybami. W małych gospodarstwach chłoporobotniczych uprawiano w przydomowych ogrodach warzywa takie jak kapusta, sałata, ogórki, marchew, cebula, kalarepa, a także owoce – jabłka, śliwki i gruszki. Dzięki temu letnie posiłki były bardziej urozmaicone.

Jesienią dominowały potrawy z ziemniaków, które przyrządzano na różne sposoby – gotowane, smażone (np. bratkartofle, często serwowane z galaretką z nóżek). Ziemniaki, obok mącznych placków, były podstawą śląskiej kuchni. Do popularnych dań, które przetrwały do dziś, należą śląski szałot, ziemniaki z serem oraz ziemniaki z siekanym śledziem.

Fot. Śląskie Smaki