Ucieczka od nudy: Zamek Ogrodzieniec – monumentalna perła Jury Krakowsko-Częstochowskiej

Górujące nad Podzamczem majestatyczne ruiny Zamku Ogrodzieniec to nie tylko największa warownia na Szlaku Orlich Gniazd, ale także jeden z najbardziej malowniczych zabytków w Polsce. Położony na najwyższym wzniesieniu Jury – Górze Janowskiego (515 m n.p.m.) – zachwyca połączeniem surowej architektury z fantastycznymi formacjami wapiennych skał, na których został wzniesiony. Dziś, mimo że pozostaje w ruinie, wciąż przyciąga tysiące turystów, oferując niezwykłą podróż przez wieki polskiej historii.

Warownia z czasów Kazimierza Wielkiego

Pierwsze umocnienia na tych terenach powstały już za panowania Bolesława Krzywoustego, gdy na pobliskiej Górze Birów istniał drewniano-ziemny gród strzegący granic przed najazdami Czechów. Prawdziwa kamienna warownia pojawiła się jednak dopiero w XIV wieku, za sprawą króla Kazimierza Wielkiego, który wzniósł tu gotycki zamek stanowiący część systemu obronnego Orlich Gniazd.

W 1386 roku Władysław Jagiełło przekazał zamek Włodkowi z Charbinowic herbu Sulima, rozpoczynając długą historię zmian właścicieli. Najświetniejszy okres warownia przeżywała w XVI wieku, gdy trafiła w ręce potężnego rodu Bonerów – bankierów królewskich i mecenasów sztuki.

Renesansowa rezydencja wzorowana na Wawelu

Seweryn Boner, starosta biecki i jeden z najbogatszych ludzi w Polsce, przekształcił surową gotycką twierdzę w renesansową perłę. Wzorując się na królewskim Wawelu, rozbudował zamek, dodając arkadowe dziedzińce, reprezentacyjne komnaty i bogate zdobienia. Dzięki temu Ogrodzieniec stał się jedną z najwspanialszych rezydencji magnackich w Rzeczypospolitej.

Niestety, świetność zamku nie trwała długo.

Upadek: pożary, wojny i opuszczenie

W 1587 roku warownia została zdobyta przez wojska arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, pretendenta do polskiego tronu. Prawdziwą katastrofę przyniósł jednak „potop szwedzki” – w 1655 roku stacjonujące tu wojska spowodowały pożar, który strawił znaczną część budowli. Kolejny niszczycielski ogień wzniecili Szwedzi w 1702 roku podczas III wojny północnej.

W XVIII wieku zamek, choć częściowo zamieszkany, stopniowo popadał w ruinę. Ostatni mieszkańcy opuścili go na początku XIX wieku, a lokalna ludność zaczęła rozbierać mury, traktując je jako źródło budulca.

Zamek dziś: ruiny pełne życia

Na początku XX wieku podjęto pierwsze prace zabezpieczające, a w latach 50. XX wieku ruiny udostępniono turystom. Dziś Zamek Ogrodzieniec to nie tylko muzeum, ale także sceneria licznych wydarzeń: turniejów rycerskich, koncertów i nocnych zwiedzania z pochodniami.

Warownia stała się też gwiazdą filmową – kręcono tu m.in.:

• „Janosika” (1974)
• „Rycerza” (1980)
• „Zemstę” Andrzeja Wajdy (2002)

Legenda o czarnym psie i okrutnym kasztelanie

Jak każdy szanujący się zamek, także Ogrodzieniec ma swoje duchy. Najsłynniejszy to widmowy czarny pies, ciągnący za sobą ciężki łańcuch. Według legendy to duch Stanisława Warszyckiego, kasztelana krakowskiego, znanego z okrucieństwa. Podobno jego dusza nie może zaznać spokoju i nocami błąka się po ruinach…

Informacje praktyczne

• Lokalizacja: Podzamcze, niedaleko Ogrodzieńca (woj. śląskie)
• Dojazd: Przy zamku znajduje się parking, a obok przebiega Szlak Orlich Gniazd (czerwony)
• Atrakcje w okolicy:
  • Gród na Górze Birów
  • Pustynia Błędowska
  • Park Miniatur w Ogrodzieńcu

Zamek Ogrodzieniec to obowiązkowy punkt na mapie Jury Krakowsko-Częstochowskiej – miejsce, gdzie historia przeplata się z legendą, a monumentalne ruiny wciąż opowiadają dawne dzieje.

Fot. orlegniazda.pl